- زمان مطالعه : 3 دقیقه
در روزهایی که شبکههای اجتماعی یکی از اصلیترین فضاهای تعامل، اطلاعرسانی و حتی سیاستورزی شدهاند، هر تغییر کوچک در یک پلتفرم بزرگ میتواند بحثهای داغی ایجاد کند. بهخصوص اگر آن تغییر مربوط به «اطلاعات حساس» مثل موقعیت مکانی کاربر باشد. آپدیت جدید پلتفرم X (توییتر سابق) یکی از همین موارد است؛ قابلیتی که بهطور خلاصه کشور محل اتصال کاربر را نمایش میدهد.
در ظاهر این ویژگی چندان عجیب به نظر نمیرسد؛ بسیاری از پلتفرمها چنین دادههایی را دارند. اما در ایران، این موضوع خیلی سریع تبدیل شد به بحث «سیمکارت سفید»، «اینترنت بدون فیلتر» و «برملا شدن پشتپرده دسترسیهای ویژه».
نمایش لوکیشن در X دقیقاً چیست؟
در آپدیت جدید، پلتفرم X بخشی از صفحه پروفایل کاربران را طوری طراحی کرده که کشوری که کاربر از آن به X متصل شده است را نشان دهد.
این قابلیت فعلاً شهر را نمایش نمیدهد و مختصات دقیق هم منتشر نمیکند.
در کشورهایی مثل ایران، جایی که X از سال ۲۰۰۹ فیلتر شده، کاربران عادی برای دسترسی مجبور به استفاده از VPN یا فیلترشکن هستند و این ابزارها لوکیشن را به کشورهای دیگر مثل ترکیه، آمریکا یا هلند تغییر میدهند، پس پروفایلها معمولاً "ایالات متحده" یا "اروپا" را نشان میدهند. اما برای برخی کاربران خاص، لوکیشن همچنان "ایران" باقی میماند و اینجاست که داستان جالب میشود. طبق گزارشهای اولیه، این آپدیت بیش از ۱۰۰ هزار پست در X ایجاد کرد و هشتگهایی مثل #سیم_کارت_سفید به ترندهای برتر ایران تبدیل شدند و سوالات و ابهامات زیادی برای کاربران ایجاد کرد.
سیمکارت سفید چیست و چرا دوباره بر سر زبانها افتاد؟
برای درک بهتر جنجال، باید به مفهوم "سیمکارتهای سفید" بپردازیم. این اصطلاح، که در رسانههای مستقل ایرانی رواج یافته، به سیمکارتهای ویژهای اشاره دارد که دسترسی مستقیم و بدون فیلتر به اینترنت جهانی را فراهم میکنند. برخلاف کاربران عادی که با سرعت پایین و قطعیهای مکرر VPN دست و پنجه نرم میکنند، دارندگان این سیمکارتها میتوانند بدون هیچ محدودیتی به سایتهای فیلترشده مثل X، یوتیوب یا اینستاگرام دسترسی داشته باشند.
طبق تخمینهای کارشناسان، بیش از ۵۰ هزار سیمکارت سفید در ایران فعال است. این سیمکارتها عمدتاً در اختیار مقامات دولتی، رسانههای وابسته، فعالان سیاسی خاص و حتی برخی شرکتهای خصوصی قرار دارند. ویژگی کلیدی آنها: عدم نیاز به VPN، که لوکیشن را مستقیماً "ایران" نشان میدهد و علاوه بر این، دارندگان گاها از معافیت هزینه اینترنت (ترافیک رایگان) برخوردارند، که این خود نوعی تبعیض اقتصادی است.
جنجالهای آپدیت X
آپدیت X، مثل بمب ساعتی عمل کرد. در عرض ۴۸ ساعت، کاربران ایرانی پروفایلهای مشکوک را زیر ذرهبین بردند و فهرستی از حسابهایی با لوکیشن "ایران" را استخراج کردند،حسابهایی که قبلاً ادعا میکردند از فیلتر شکن استفاده میکنند،خارج از کشور هستند یا سیمکارت سفید ندارند. این رسوایی، دو جنبه اصلی داشت: افشای رانت و شناسایی حسابهای جعلی.
حسابهای جعلی مثل "جسیکا" که پستهای ضدایرانی در مورد استقلال اسکاتلند میگذاشت از داخل ایران اداره میشدند. طبق تحلیلهای کاربران، بیش از ۲۰۰ حساب اپوزیسیون جعلی با لوکیشن ایران شناسایی شد.
واکنشها؟ ترکیبی از خنده، خشم و طنز.
هشتگ #اینترنت_طبقاتی بیش از ۵۰۰ هزار بار استفاده شد و بحثها به تیکتاک و اینستاگرام کشید. حتی وعدههای دولت جدید پزشکیان برای رفع فیلتر X، زیر سؤال رفت.
در نهایت...
آپدیت جدید X و افشای سیمکارتهای سفید، لحظهای کلیدی در بحث اینترنت در ایران است. این رویداد سؤالاتی اساسی در مورد عدالت دیجیتال مطرح میکند: چرا دسترسی به اطلاعات باید طبقاتی باشد؟ با توجه به وعدههای دولت برای رفع فیلترینگ، شاید این جنجال، کاتالیزوری برای تغییرات باشد. کاربران ایرانی، با بیش از ۴۰ میلیون حساب X فعال (طبق آمار ۲۰۲۵)، قدرت تغییر دارند – از طریق کمپینهای آنلاین تا فشار بر سیاستگذاران.
هیچ امتیازی برای نمایش وجود ندارد.